Rãnh Mariana là một rãnh hình lưỡi liềm ở Tây Thái Bình Dương, ngay phía đông của Quần đảo Mariana gần Guam. Khu vực xung quanh rãnh là đáng chú ý với nhiều môi trường độc đáo. Rãnh Mariana chứa những điểm sâu nhất từng được biết đến trên Trái đất, các lỗ thông hơi tạo bọt khí lưu huỳnh và carbon dioxide lỏng, núi lửa bùn đang hoạt động và các sinh vật biển thích nghi với áp suất gấp 1.000 lần so với mực nước biển.

Sơ lược về rãnh Mariana.

Sâu Challenger, ở cuối phía nam của Rãnh Mariana (đôi khi được gọi là Rãnh Marianas), là điểm sâu nhất trong đại dương. Độ sâu của nó rất khó đo từ bề mặt, nhưng các ước tính hiện đại khác nhau dưới 1.000 feet (305 mét).

Vào năm 2010, Challenger Deep đã được cố định ở độ cao 36.070 feet (10.994 m), được đo bằng các xung âm thanh được gửi qua đại dương trong một cuộc khảo sát năm 2010 của Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA). Vào năm 2012, đạo diễn phim kiêm nhà thám hiểm biển sâu James Cameron đã đi xuống đáy của Challenger Deep, nhanh chóng đạt tới 35,756 feet (10,898 m) trong chuyến thám hiểm năm 2012. Nhưng anh ta vẫn có thể đi sâu hơn một chút. Một cuộc khảo sát lập bản đồ đáy biển có độ phân giải cao được công bố vào năm 2014 bởi các nhà nghiên cứu từ Đại học New Hampshire cho biết đáy sâu Challenger ở độ cao 36.037 feet (10.984 m).
Nơi sâu thứ hai của đại dương cũng nằm trong Rãnh Mariana. Sirena Deep, nằm 200 km về phía đông của Challenger Deep, là một vực sâu 35.462 feet (10.809 m). Để so sánh, đỉnh Everest ở độ cao 29.026 feet (8.848 m) so với mực nước biển, có nghĩa là phần sâu nhất của Rãnh Mariana sâu hơn đỉnh Everest là 7.044 feet (2.147 m).

Đất được bảo vệ

Rãnh Mariana dài 1.580 dặm (2.542 km) – gấp hơn 5 lần chiều dài của Grand Canyon. Tuy nhiên, rãnh hẹp chỉ rộng trung bình 43 dặm (69 km).

Vì Guam là lãnh thổ của Hoa Kỳ và 15 Quần đảo Bắc Mariana là một Khối thịnh vượng chung Hoa Kỳ, Hoa Kỳ có quyền tài phán đối với Rãnh Mariana. Năm 2009, Tổng thống George W. Bush đã thành lập Đài tưởng niệm Quốc gia Hải dương Mariana Trench, nơi tạo ra một khu bảo tồn biển được bảo vệ cho khoảng 195.000 dặm vuông (506.000 km vuông) đáy biển và vùng nước xung quanh các hòn đảo xa xôi. Nó bao gồm hầu hết Rãnh Mariana, 21 núi lửa dưới nước và các khu vực xung quanh ba hòn đảo.

Rãnh hình thành như thế nào?

Rãnh Mariana được tạo ra bởi quá trình xảy ra trong một vùng hút chìm, nơi hai mảng lớn của vỏ đại dương va vào nhau. Tại vùng hút chìm, một mảnh vỏ đại dương bị đẩy và kéo xuống bên dưới mảnh còn lại, chìm vào lớp phủ của Trái đất, lớp bên dưới vỏ. Nơi hai mảnh vỏ giao nhau, một rãnh sâu hình thành phía trên chỗ uốn cong của lớp vỏ chìm. Trong trường hợp này, lớp vỏ Thái Bình Dương đang uốn cong bên dưới lớp vỏ Philippines. Lớp vỏ Thái Bình Dương, còn được gọi là mảng kiến tạo, khoảng 180 triệu năm tuổi, nơi nó lặn xuống rãnh. Mảng Philippine trẻ hơn và nhỏ hơn mảng Thái Bình Dương.

Nicholas van der Elst, nhà địa chấn học tại Đài quan sát Trái đất Lamont Doherty của Đại học Columbia ở Palisades, New York, cho biết: “Tại các vùng hút chìm, lớp vỏ dày đặc, lạnh giá chìm trở lại lớp phủ và bị phá hủy. Sâu như rãnh, nó không phải là điểm gần tâm Trái đất nhất. Vì hành tinh phình ra ở xích đạo, bán kính ở hai cực nhỏ hơn bán kính ở xích đạo khoảng 16 dặm (25 km). Vì vậy, các phần của đáy biển Bắc Băng Dương gần với trung tâm Trái đất hơn so với Sâu thách thức. Áp lực nước đè lên sàn của rãnh là hơn 8 tấn trên inch vuông (703 kg trên mét vuông). Đây là áp suất lớn hơn 1.000 lần so với mực nước biển, hoặc tương đương với việc có 50 máy bay phản lực jumbo chồng chất lên người.

Xem thêm: